Hiu hiu gió bấc

Ở cái xóm nhỏ ven thành phố này người ta nhắc tới anh Hết còn nhiều hơn chủ tịch tỉnh đi họp. Đứa nào hỗn hào, lười biếng, má nó biểu "lại coi thằng Hết kia kìa, ba mươi mấy tuổi đầu rồi, ngày đi làm thuê, làm mướn, không có chuyện gì nó chê, chiều về lụi hụi vô bếp nấu cơm, giặt giũ cho cha già, hiếu thảo thấy mà thương". Ai mê vợ bé, me chơi đề, đá gà, họ lườm lườm, "mê gì như thằng Hết mê cờ". Nên nghe râm ran chị Hảo để lòng thương anh, má chị kêu trời, "Bộ hết người rồi sao, con. Cái thằng mê cờ đến mất vợ, không sợ?" Không, chị Hảo nghiêm nghị, cờ tướng là loại cờ tao nhã chỉ dành cho quân tử, có gì mà sợ. Mê rượu, mê gái mới ghê. Chỉ sợ người ta không thương mình. Má chị định càm ràm nữa thì chị quay lưng ra quán mất rồi.
Quán chị Hảo cũng nhỏ thôi, buôn hàng tạp hóa lặt vặt. Quán cất trước nhà, ngó ra mé lộ, có khi không cần ngồi giữ, bà con trong xóm ai muốn mua gì thì gọi vọng vô. Chỉ buổi chiều chị mới ra ngồi ở đó.

Buổi chiều, lúc mặt trời vừa khuất sau vườn chuối, anh Hết hay ghé lại để mua một ngàn mỡ nước, năm trăm bột ngọt, năm trăm tỏi, năm trăm tiêu. Chị cố bán thật rề rà để nhìn anh lâu hơn nữa, coi bữa nay chắc anh đi vác lúa đằng nhà máy chà gạo, trên tóc còn vương trấu. Nhìn vậy thôi chớ không nói gì hết. Con trâu không nói sao cái cọc nói được.
Nhưng vẫn cứ đón chờ, có khi sớm, có khi muộn hơn một chút nhưng chị biết thế nào thì anh cũng về qua, về để nấu cơm cho tía anh.

Tía anh Hết năm nay bảy mười hai. Tuổi nầy người ta hay đau yếu nhưng ông vẫn còn sỏi lắm. Ông già khó tánh, thêm tật lãng tai. Người ta mời ông ngồi, ông cười, xua tay, "Ăn rồi. Ăn cơm với thằng Hết rồi" . Chừng năm năm trước ông còn vô bếp nấu cơm, mắt mũi tèm nhèm để lửa táp vô vách lá, nhà cháy rụi. Anh Hết cất lại nhà trên nền cũ đầy tro, nhìn xa nhà lớn hơn miễu ông Tà một chút. Ông già ngồi tiếc cái Tivi đen trắng, mỗi lần mở phải đập thùm thùm nó mới lẹt xẹt lên hình. Ông già điếc đát vậy mà mê tivi, cháy rồi thì thôi vậy mà chiều chiều ông chống gậy thong thả qua nhà hàng xóm coi nhờ.
Bữa nào anh Hết cũng chổng mông thổi lửa, rồi dọn cơm sẵn, ngồi dựa cửa trước chờ tía anh về. Có bữa chờ tới mỏi mòn, để bụng đói ngồi ngủ gà ngủ gật. Người ở xóm biểu cứ ăn trước đi còn chờ gì, anh cười "mâm cơm có ấm cúng, tía tôi mới vui miệng, ăn nhiều". Nhưng có bữa, anh mới vừa giở củi chui vô nhà, ông già đã ngồi nhai cơm cháy, bị nghẹn, mắt ầng ậc nước. Anh thương tía quá chừng, vội vàng chạy đi vo gạo.

Anh Hết mồ côi má từ khi mới lọt lòng. Bà chết vì sinh khó. Ngoại anh đặt tên là Hết. Chắc tại lúc đó đau lòng quá kêu đại vậy chớ không có ý nghĩa gì đâu. Anh Hết lớn lên, yêu hết thảy từng con người, từng tấc đất ở cái xóm Giòng Mới. Cái xóm nhỏ ngoại ô biét bao thương nhớ, những bờ rào râm bụt xanh, những hàng cây đủng đỉnh xanh . Những người đàn ông chuyền tay nhau dỗ dành đứa trẻ thiếu hơi ấm của mẹ. Những người đàn bà cho anh bú thép, để con khóc ngoe ngoe trên giường.
Tía anh không đi bước nữa, ngày ngày cột sợi dây võng dài từ trên nhà xuống bếp, vừa đưa vừa nấu nước cháo, hát vọng lên "Chớ ầu ơ... Cây khô đâu dễ mọc chồi..." Chừng nầy tuổi rồi, mỗi khi anh đặt lưng xuống bộ vạc, lại nhớ ngơ nhớ ngẩn lời hát của tía anh ngày xưa. Buồn lắm, nghe đứt ruột lắm. Càng nhớ anh càng thương ông. Câu được vài ba con cá rô, anh bắc cái ơ lên kho quẹt, tỉ mẩn lọc phần thịt dành cho tía, phần xương xẩu cho mình. Những trưa nắng tốt, tranh thủ giờ cơm trưa anh xin nghỉ phép chạy về dắt tía anh ra ngoài hè tắm rửa, kỳ cọ. Những tối trời mưa, anh lúp xúp cầm cái nón mê đi đón ông già. Đi cạnh, che đầu cho tía, nghiêm trang như đang che chở cho sinh linh nào đó nhỏ bé lắm, yếu ớt lắm.
Nhưng ông già đâu có yếu, ông xách gậy rượt đánh anh hoài đó chớ. Tía đầu bạc rượt thằng con đầu xanh chạy cà tưng, đuổi nhau lòng vòng quanh mấy cây me già ngoài mé lộ. Đám trẻ xúm lại, vỗ tay như coi hát bội. Hỏi anh Hết sao không chịu chạy nhanh để bị dính đòn, anh bảo "chạy thì được nhưng càng chạy nhanh thì tía anh càng mệt, chịu có mấy roi nhẹ hều, nhằm gì".
Ai nghe nói cũng thương. Đúng là tên sao thì người vậy, chịu thương chịu khó hết mình, hiếu thảo hết mình. Có cái tật mê cờ, mê cũng hết mình.

Người ta nhắc hoài chuyện anh hễ cắm đầu vô bàn cờ rồi quên đói, quên ướt, súng nổ cái đùng cũng coi như không nghe thấy, như là đã thoát tục rồi, bình an, xa rời mọi điên đảo. Thấy con bồ mình đang thương dắt tay chồng tương lai đi sắm sửa đồ cưới mà cứ lo mang xe chiếu tướng thì đúng là không còn hỉ nộ ái ố gì nữa rồi. Cũng có nhiều người thích đánh cờ nhưng say cờ đến mức coi con cờ như con người thì không ai làm được. Ai đời đi tốt qua sông mà anh khóc, nước mắt chảy ròng. Chị Hảo nhớ, bữa đó hình như đám gả chị Hoài.
Người ta nói chị Hoài lấy chồng cũng tại anh Hết mê cờ.

Họ thương nhau từ lúc hai người mới hai hai, hai bốn tuổi. Thời đó, tuổi đó, người ta thương không nhìn gia cảnh, địa vị. Tuổi đó người ta yêu không ngại ngần, không e dè rào cản, họ để lòng tự nhiên như dòng chảy của sông. Bên nhà chị Hoài biết con gái hay hẹn hò với anh Hết ngoài cống đá thì không vui. Má chị Hoài hỏi sao đâm đầu thương chỗ đó, cô hỏi lại "Anh Hết hổng được chỗ nào hả má?". "Ừ, tao chê chỗ nào bây giờ", má chị nói, "thằng Hết được, hiền, giỏi giang chịu khó lại hiếu thảo. Nhưng nó nghèo quá, thân sơ thất sở không một cục đất chọi chim, biết có lo cho bây sung sướng được không. Bây quen được tưng tiu mà". Chị Hoài không cãi ra mặt , nhưng bụng nghĩ "còn sức lực, còn đôi tay, còn cơ may thay đổi cuộc đời".

Lúc đó, anh Hết vẫn chưa mê cờ. Nhưng anh biết chơi, nhờ đi làm bốc vác ngoài nhà máy, mấy ông già chèo đò truyền lại, nức tiếng với mấy chiêu pháo đầu, bình phong mã, công thủ song toàn.
Cho tới lúc má chị Hoài lại nhà, không biết nói những gì nhưng có khóc. Những giọt nước mắt chảy tràn trên khuôn mặt già nua của người đàn bà đã từng cho anh bú thép. Sáng hôm sau anh đã thay đổi, nhanh như người ta lật một bàn tay. Anh đam mê cờ tướng! Anh hay mang bộ cờ ra ngồi mấy gốc cây bên vệ đường để tìm đối thủ. để ai cũng thấy đúng là thằng Hết bê tha thiệt rồi. Nó không chịu làm ăn gì mà tối ngày nướng thời gian trên mấy con cờ xanh đỏ.

Hồi đó tía anh rầy dữ lắm. Anh thưa, "với con, nợ sữa là món nợ lớn nhất đời người. Con đã nợ má em Hoài, tía à". Không biết ông già rồi có hiểu gì tình cảm của tụi trẻ không, ông ừ hữ vậy. Nhưng thấy anh ngồi la cà đánh cờ ở đâu, giữa đường cũng vậy, ông vác cây đánh ngay đó. Vừa đánh vừa kêu nhịp nhàng "Xe nè, Pháo nè!" Bụp! "Chiếu hả, thằng ma cà bông, tao chiếu cho mấy đường". Ông ca cẩm thằng con ông bây giờ tệ bạc lắm, chiều qua nó để ông ăn cơm nguội chung với mấy con gián. Ông nói mà giọng ông nghèn nghẹn dường như trong lòng đau nhói lắm. Nuôi nó từ nhỏ tới lớn, bây giờ ông mới đánh nó đây, đánh để giúp nó trả ơn đời. Tối về ông bắt nó nằm cho ông xoa dầu, hỏi "bày đặt yêu đương làm chi mà khổ vậy con ơi? Xóm nầy người ta không biết nên nói mầy hết thuốc chữa rồi. Con tao mà vậy à !" .

Chị Hoài cũng can ngăn, thuyết phục mãi, tốn không biết bao nhiều là nước mắt, cuối cùng chị đành phải bỏ đi lấy chồng. Hôm đám, anh Hết còn tỉnh bơ ngồi ngoài bờ, dưới gốc còng, hào hứng bày cờ ra chơi với mấy đứa nhỏ. Đám bạn ai cũng xì xầm "chắc thằng Hết không thương thiệt con Hoài nên mới dửng dưng vậy". Chị Hoài nghe mà khóc không thôi, bảo với chị Hảo "có cái tiếng bạc tình ảnh cũng gánh cho em rồi". Tranh thủ lúc chưa làm lễ, chị Hoài rủ chị Hảo mang cả áo xống chạy ra, nhìn anh như nhìn lần chót, như lấy chồng là chết vậy. Anh Hết dứt khoát không ngước lên. Thôi, không nắm níu được gì nữa rồi! Nghe người ta kiếm cô dâu, hai chị quay vào. Đi một đoạn, nghe đám con nít trộ lên "anh Hết, sao mà khóc vậy?" "Đâu có" "Có mà, nước mắt anh rớt trên con tướng nầy nè, đó, nó ướt nhẹp đó thấy chưa". Hết cười lớn, nói lớn "Ừ, tại tao thương con tốt. Qua sông là không mong về..."
Chị Hoài vừa đi vừa khóc. Lời của anh Hết làm chị Hảo thương điếng trong lòng. Con người nầy, nghĩa biết trọng mà tình cũng thâm.

Anh Hết lại sống như những ngày trước kia, lầm lũi đi đào thuê, vác muớn, kiếm tiền nuôi tía. Đôi ba hôm, đi làm về đã thấy trên bếp còn ấm tro một nồi cơm nấu sẵn với một mẻ cá kho khô. Có bữa, mẻ kho đổi lại là nồi canh rau đắng. Rồi anh Hết gặp chị Hoài đi chợ về, thấy bóng anh từ đằng xa, chị lấy nón che một bên má bầm tím. Anh Hết chạy theo, giằng lấy nón mà xót xa.
- "Sao nông nỗi vầy, Hoài ?"
Chị Hoài nói chị té đập mặt vô cạnh cửa nhưng anh Hết không tin, "Hoài ơi, em hạnh phúc, tôi mừng. Hoài cứ như vậy chắc tôi bỏ xứ". Chị Hoài khóc, người ta chứ đâu phải con cờ mà hễ qua sông là đứt lìa phần đời phía trước.
............
Mùa này gió bấc hiu hiu lại về

Trích "Cánh đồng bất tận" của Nguyễn Ngọc Tư